mr. J. Wedeven, 2020
De exclusieve denker verabsoluteert zijn mening en neemt tegen beter weten in andere meningen niet in aanmerking. Die moeten doorgaan voor leugenachtig of kwaadaardig.
Een demagogische leidersfiguur is typisch een exclusieve denker.
Hoe zou het komen dat steeds weer populisten of demagogen de kop opsteken om minderheden te beledigen, hun de oorlog te verklaren en om onvrede en agressie aan te wakkeren onder de bevolking? Extreem links en rechts verspreiden desinformatie, misinterpretaties en verzonnen complotten, om de instituties te ondermijnen inclusief de rechterlijke macht.
Demagogen en populisten dringen door tot in het parlement. Ze worden daar toegelaten en in de watten gelegd net als NSB-ers in de jaren 30 van de vorige eeuw - vreemd genoeg is er nooit serieuze discussie geweest over die wantoestand. Ze komen zelfs in de regering. Denk bijv. aan populistische autocraten als Erdogan, Orban, Duda en Poetin.
Het lukt de narcistische populist Trump niet om de pers te muilkorven, al zou hij dat het liefste willen. Hij probeert de rechtspraak te beïnvloeden. Hij zoekt en vindt vijanden door valse beschuldigingen en uitdagende leugens. Koren op de molen van zijn medestanders zoals de Evangelicals.
De nationalistische ideologie – de religieuze verering van volk en vaderland – gaat hand in hand met haat zaaien tegen minderheden en valse leugens verkondigen zoals “immigranten verkrachten onze vrouwen” of “buitenlanders zijn profiteurs en criminelen; ze moeten oprotten naar hun eigen land”.
Populisten spelen in op tribalisme – stammenstrijd. Ze verbinden identiteiten zoals etnische afkomst en godsdienst aan primitieve vooroordelen en ze maken gebruik van symbolen zoals spotprenten en vlaggen.
In een “wij-cultuur” acht men zich superieur aan “zij”, anderen met een andere religie, ideologie, etnische afkomst, huidskleur of seksuele geaardheid. Dat brengt gevaarlijke discriminatie en vijandschap teweeg.
In 1994 vond in Ruanda een genocide plaats na een korte periode van desinformatie door de Tutsi’s tegen de Hutu’s terwijl er in werkelijkheid niet eens verschil is in etniciteit. De rampzalige communicatie vond plaats via radio en nieuwsbladen. Zo groot en zo gevaarlijk kan de macht van de media zijn.
Extreem gedachtegoed is simpel (zwart-wit) en aanlokkelijk voor veel mensen met weinig opleiding, in achterstandswijken met veel allochtonen. Zij hebben weinig interesse voor de traditionele democratisch gezinde politiek. Simplistisch denken is voor hen verleidelijk en aanlokkelijk. Daarnaast zijn er ook altijd tamelijk veel sympathisanten/partijleden uit de bevoorrechte kringen. De trouwe supporters laten zich gemakkelijk indoctrineren en manipuleren door de zelfbenoemde opinieleiders. Die maken graag gebruik van de sociale media waar ze vrij spel hebben. Extremistische en neonazistische narcisten bieden hun volgelingen identiteit en status en iets om voor te leven. Zij onderwerpen zich in onderlinge verbondenheid aan hun idool. Daartoe voelen ze zich verplicht. Ze zweren trouw aan de grote leider.
Het internet maakt de indruk van betrouwbaarheid door zijn efficiency maar bevat verhullende en hatelijke websites, die met Google gemakkelijk te vinden zijn. Zo worden de betrouwbare bronnen in diskrediet gebracht.
Deze volksmenners koesteren wrok tegen de maatschappij en het establishment waarvan zij slachtoffer menen te zijn, net als hun volgelingen. Ze verspreiden kwaadaardige propaganda zoals complottheorieën om minderheden en politieke tegenstanders in diskrediet te brengen.
De charismatische leider bij uitstek manoeuvreerde zijn volk in een slachtofferrol op diverse manieren, om daar garen bij te spinnen: zijn land verliest de eerste wereldoorlog, wordt vernederd in Versailles, wordt belaagd door socialisten en communisten, Joden, zigeuners, homoseksuelen en andere “gedegenereerden”, allen vijanden van het volk. Duitsland had maar weinig koloniën in tegenstelling tot de andere westerse landen. Het hele volk neemt wraak voor dit slachtofferschap onder leiding van de machtswellusteling en opperbevelhebber.
Dergelijke narcistische figuren hebben geen democratische instelling en ze zouden daarom niet verkiesbaar moeten zijn. Ze verklaren de oorlog aan bepaalde minderheden, aan andere volken, aan het establishment en aan waardevolle internationale organisaties. Ze eerbiedigen onze Grondwet niet, met name art. 1 GW. Het zijn handelaren in angst, verdriet, haat en pijn. Zo bezien zijn ze vrij gemakkelijk te identificeren.
Toch kunnen ze hun gang gaan in een gemankeerde democratie zonder ruggengraat.
Tegenover dit alles staat helaas dat in het geglobaliseerde neoliberalisme dan wel het staatskapitalisme als in China de have’s steeds rijker worden en de have nots steeds armer. De elite wordt absurd rijk en steeds ontoegankelijk. Kapitaal vermeerderd zich slapend op de beurs terwijl de arbeidsinkomensquote daalt. De zeer rijken kopen politieke invloed en macht zoals het ze uitkomt. Als er geen nieuwe overheidsregulering komt zoals onder de New Deal van Roosevelt, gaat dit extreme kapitalisme aan zijn corruptie ten onder. Basisvoorzieningen voor iedereen (Galbraith) door sociale wetgeving verdienen zichzelf terug wanneer de effectieve vraag (Keynes) centraal staat. Anders gaat de staat aan Verelendung en corruptie ten onder.
De parlementaire democratie heeft geen immuunsysteem. Ten onrechte. Een onafhankelijk staatsrechtelijk college van staatsrechtsgeleerden, vergelijkbaar met de Hoge Raad of de Raad van State, een “waakhond”, zou moeten uitmaken wie verkiesbaar is en wie niet, met de nodige beroepsmogelijkheden. De eed/belofte op de Grondwet van een aspirant parlementslid is dan geen formaliteit meer en moet wél geloofwaardig zijn. Populisten en extremisten eerbiedigen ook het Wetboek van Strafrecht niet wanneer ze haat zaaien, opruien en discrimineren, onder het mom van vrije meningsuiting. Strafvordering is dan geboden. In het parlement geven ze blijk van intolerantie en onfatsoen in de communicatie met de voorzitter, met een minister of met Kamerleden. Er is geen remedie. Het is al te laat. De spelbrekers doen mee aan het spel. Mag dat? Een voetballer die een ernstige overtreding maakt wordt eruit gestuurd en geschorst.
Is democratie de waan van de dag op die ene dag van de verkiezingen? Daaraan vooraf gaan de manipulatieve peilingen – de ene peiling beïnvloedt de volgende. Zo zijn peilingen een vorm van communicatie. Evenals desinformatie, waanideeën, agitatie, propaganda, verzonnen complotten en verdachtmakingen, bijvoorbeeld in het parlement of op duistere websites.
De ongebreidelde communicatiemogelijkheden in de digitale samenleving en de al te tolerante mentaliteit van de politici tegenover populisme en radicalisme faciliteren vrijheidsondermijnende praktijken, zoals laster, intimidatie, moord en doodslag.
Volgens de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring hoort ieder mens geluk te kunnen nastreven. Dat betekent in de eerste plaats dat ieder mens zijn vrijheid moet kunnen realiseren: in een democratie. Is democratie de fictie dat iedere burger dat kan? Het is een gevaarlijk misverstand dat die vrijheidsondermijnende praktijken gevallen zijn van recht op meningsuitingsvrijheid. Alsof dat recht een absoluut en heilig recht is, inviolable et sacré, zoals het eigendomsrecht. Absolute en onbeperkte vrijheid (van meningsuiting bijvoorbeeld) is onbestaanbaar. (zie “Vrijheid, plicht of illusie” elders op deze website.) Waar sprake is van communicatie is de vrijheid beperkt, alleen al door de categorische imperatief: de ander bejegenen zoals je ‘t zelf zou willen in een soortgelijke situatie. Dat is een plicht, en een gebod. Een handelen of een (menings)uiting in strijd met die plicht of dat gebod is plichtsverzaking. Wie dat doet is in overtreding, althans strikt genomen, handelt onzorgvuldig en dus onrechtmatig. Als er schade is, heeft dat juridische consequenties.
Intolerant en onfatsoenlijk optreden in het parlement plaatst weldenkende Kamerleden voor een dilemma. Moeten zij intolerante opvattingen fel bestrijden of moeten ze gematigd of helemaal niet reageren? Moeten ondemocratische partijen zoals Vlaams Belang van de Winter, l’Assemblé National van Marie le Pen, de AfD in Duitsland, de PVV van Wilders of het FvD van Baudet in quarantaine worden geplaatst, binnen een cordon sanitaire? Of krijgen ze dan alleen maar meer aandacht en aanhang? Het is beter dat ze geen toegang tot het parlement krijgen. Dat staat vast. Moet men later kunnen samenwerken met dergelijke partijen en kan men zich daarom beter koest houden?
Verderfelijke opvattingen dienen goed gemotiveerd, dus principieel, en fel te worden bestreden, ook als ze populair zijn. Juist dan. Intolerantie mag niet getolereerd worden. We zien dagelijks in het journaal wat daarvan de gevolgen zijn.
De oproep van twee ministers, De Jonge (CDA) en Koolmees (D66) aan partijgenoten om geen polariserend taalgebruik te bezigen, is fout en laf. Gaat het hun om de beeldvorming? Betekent het midden van het politieke spectrum de bereidheid tot compromitteren? Pacteren? Intolerantie hoort uit alle macht bestreden te worden zonder vrees voor polarisatie. De inhoud bepaalt de vorm en niet andersom. Die foute oproep kwam nota bene vlak na een aanslag van extreem rechts in Duitsland (20-2-2020). Polarisatie is op zichzelf niet iets negatiefs of iets verwerpelijks.
Radicalen en extremisten die onvoldoende worden bestreden, bedreigen door indoctrinatie en terreur de staatsveiligheid in een democratie. Reductio ad absurdum in een dergelijk geval laat zien waar zulke tolerantie toe leidt. Moord en doodslag, strafkampen, martelingen en genocide. Zie nazi-Duitsland of Rusland onder Stalin, China onder Mao, Cambodja onder Pol Pot, Syrie onder Assad. l’ Histoire se repete. De nationale veiligheidsdiensten zijn hier niet tegen opgewassen.
Een democratie kan alleen bestaan bij een enigszins redelijke verdeling van de welvaart, een sociaal minimum van materiele welstand voor de ingezetenen, onderwijs, medische voorzieningen enz. Een dergelijke samenleving is kwetsbaar.
Lees verder >>>Copyright © 2020 mr. J. Wedeven, Groningen