mr. J. Wedeven, 2020
De eerste keer dat ik overweldigd werd door AmaDeus Mozart, was toen ik voor het eerst zijn schitterende pianoconcert KV 491 hoorde. Ik was 19 jaar en ik hoorde het concert van een langspeelplaat, met Clara Haskil als pianiste.
De muziek greep me die eerste keer meteen bij de keel, ontroerde me, en bracht onverwachte vertroosting. Toen de plaat was afgelopen had ik nog maar een verlangen: het stuk meteen nog een keer horen. Het was een gewaarwording als van een goddelijke schoonheid. Dit concert heb ik daarna nog veel beluisterd, misschien wel honderd keer, zonder dat het ooit verveelt. Je ontdekt steeds nieuwe dingen, je wordt steeds opnieuw getroffen door de compactheid en de ongelooflijk subtiele schoonheid.
De muziek van Mozart is soms zo dwingend in zijn appél aan de emotie van de mensenziel, dat er geen ontkomen aan is. Niet voor wie de moeite neemt te luisteren.
De laatste symfonieën die hij schreef, niet lang voor zijn dood - ook daarvoor geldt dat. Hij schreef ze waanzinnig snel, in een ijltempo, en toch perfect. Ze bieden een ernstige en overweldigende schoonheid. De 40e symfonie in G mineur is een sprekend voorbeeld. Je zou kunnen denken dat hij de muziek rechtstreeks van bovenaf gedicteerd kreeg.
In deze werken valt Mozart met de deur in huis. Ter wille van de bondigheid neemt hij niet eens de moeite om zijn beginthema’s van een keurige inleiding te voorzien. Alleen de pure essentie wordt ons deelachtig gemaakt. Het lijkt of hij heeft beseft dat hij niet zo heel lang meer te leven had, toen hij die symfonieën schreef.. De muziek is nog intenser dan tevoren, opzwepend met bloedstollende fuga-effecten, en slingert zich van begin tot eind om je heen in een krachtige spanningsboog, prachtig polyfoon en sterk ritmisch.
Mozart betreedt een bijna ongekend hoog energetisch niveau, verder alleen vertoond door J. S. Bach, zijn grote machtige voorganger..
De bij Mozart altijd op de loer liggende grimmige ondertoon is in deze sublieme muziek volkomen geïntegreerd geraakt. Hij wordt verwerkt tot een hard bevochten, en uiteindelijk verpletterende overwinning van de gelijkmoedigheid en de berusting op de wanhoop en de verlatenheid.
Waaruit putten wij troost en moed, wij die op onszelf teruggeworpen zijn in ons absurde aardse bestaan? Uit helderheid, zuiverheid, passie en schoonheid. Dat is het antwoord van Mozart. Dat lijkt hij ons duidelijk te willen maken. Alle emoties komen bij Mozart aan bod in doorleefde en gezuiverde vorm: droefenis, rouw, angst, vreugde, toewijding en grootmoedigheid, in een duizelingwekkende werveling. Zij worden door hem verpakt in een warme klank, subliem, aangrijpend, en vooral troostrijk.
Copyright © 2020 mr. J. Wedeven, Groningen